Klejenie w warunkach domowych nigdy nie będzie tak skuteczne jak w procesie technologicznym. Chodzi tu o czystość, przygotowanie powierzchni i zastosowanie odpowiednich klejów i warunków klejenia. Jednakże odpowiednie zastosowania popularnych klejów, może przynieść zadowalające efekty. Właśnie kleje modelarskie są świetnym produktem także do domowych zastosowań. Dzisiaj zaprezentujemy kleje stosowane w modelarstwie – cjanoakrylowe znane powszechnie jako superglue.
Powstały jak większości technologii „kosmicznych” podczas prac nad rozwojem lotnictwa w USA. Harry Wesley Coover Jr (1917-2011) pracował nad produkcją przeźroczystych owiewek kabin samolotów. Jeden z użytych materiałów – cjanoakrylan był zbyt kleisty, aby użyć go w tym celu. W 1958 roku produkt trafił na rynek jako klej – i tak już zostało. Superglue, Krazy Glue, Instant Bond – to jedne z nazw handlowych znanych też i w Polsce.
Monomery cjanoakrylu, są formą żywicy akrylowej. W obecności wody (wystarczy para wodna obecna w oddechu) błyskawicznie polimeryzują tworząc silną spoinę. Opary monomeru po dotarciu na błonę śluzową oczu, nosa itp. także błyskawicznie polimeryzują wywołując intensywne pieczenie i podrażnienie, lub nawet uczulenie. Dlatego należy stosować klej w wietrzonym pomieszczeniu. Z drugiej strony chuchanie na klejone miejsce przyspiesza powstawanie spoiny. Aby przyśpieszyć łączenie można też użyć tzw. akceleratora (przyspieszacza) w sprayu Roket Blaster z oferty Deluxe Materials.
Kleje cjanoakrylowe są produkowane w rożnych gęstościach, od bardzo płynnego wnikającego w szpary i błyskawicznie łączącego aż po żel umożliwiający dłuższe dopasowywanie klejonych elementów.
Klejone powierzchnie powinny być oczyszczone z tłuszczu, i pyłu, maksymalnie dopasowane do siebie. Najlepsze łączenie osiągamy dzięki wykorzystaniu rzadkiego kleju cjanoakrylowego i jego właściwości kapilarnego wsiąkania w szczeliny. Dopasowane elementy kleimy wpuszczając klej np. cienką teflonową rurką prosto z opakowania do szczeliny między dopasowanymi częściami. Można też podawać go kawałkiem drutu lub ostrzem nożyka modelarskiego lub skalpela. Przy wpuszczaniu kleju w ten sposób trzeba pamiętać o tym, że może on rozlać się i przykleić np. palce. Nie wolno dotykać palcami do klejonej szczeliny, ponieważ wsiąkający klej na pewno rozejdzie się po liniach papilarnych i przyklei ręce do klejonego przedmiotu. Taki klej mocno łączy w 1-5 sekund.
Gorzej dopasowane powierzchnie, oraz takie, które wymagają dłuższego czasu na dopasowywanie, kleimy gęstszym superglue, nakładanym na klejoną powierzchnię przed połączeniem części. Łączy on w kilka-kilkanaście sekund i wymaga utrzymania łączonych części nieruchomo przez cały ten czas. Takie klejenie jest jednak znacznie mniej wytrzymałe niż w przypadku dobrze dopasowanych części i rzadkiego kleju. Warstwa kleju jest tu znacznie grubsza.
Jak rozdzielić klejone przy pomocy cjanoakrylu powierzchnie – to pytanie często pojawia się po zbyt wylewnym użyciu kleju superglue. Dostępne są produkty służące do rozdzielania klejonych powierzchni. W warunkach domowych wystarczy zwykły zmywacz do paznokci zawierający Aceton, niestety zniszczy on części plastikowe np. modelu do sklejania, jest także drażniący dla skóry ludzkiej. Z pomocą przychodzi też preparat typu debonder (rozklejacz) np. Glue Buster firmy Deluxe Matarials, (także drażniący i łatwopalny).
Innym sposobem rozklejenia superglue jest podgrzanie np. ogniem zapalniczki. Działa to na metalowe przedmioty. Po przypaleniu ogniem obserwujemy krótkotrwały silny płomień i resztki kleju ulęgają wypaleniu.
W przypadku sklejenia części ciała zdecydowanie polecam nie stosowanie domowych sposobów, lecz niezwłoczne udanie się do lekarza!
Kleje cjanoakrylowe mają zastosowania wszędzie, gdzie trzeba skleić dobrze dopasowane powierzchnie, nie podlegające działaniu dużych sił, rozcieńczalników organicznych i temperatury. Np. podkleić detal lub ozdobę. Szybko złączyć nie pracujący element.
Jeżeli potrzebujemy mocnego i trwałego złączenia elementów, należy poszukać innego niż superglue sposobu łączenia.
Starzejący się klej cjanoakrylowy gęstnieje i coraz gorzej łączy klejone powierzchnie. Kleje superglue należy przechowywać w szczelnie zamkniętych opakowaniach, najlepiej w lodówce. Długo zachowują wtedy swoje właściwości, zabezpieczone od wpływu wilgoci.
Zobacz też: Sekrety modeli do sklejania
Kiedyś zlepiłem sobie palce cyjanopanem. Rozerwałem sobie razem ze skórą. A miałem aceton.
Był taki film o chłopaku, który przykleił sobie model Spitfire do nosa. Aceton musiał być tu bardzo przyjemny…
Mam do p.t. Specjalistów dwa pytania:
1. Czy klej cyjanoakrylowy ma termin ważności?
2. Dlaczego tak jest, że klej o tej samej nazwie handlowej potrafi kosztować i 2x drożej, i 2x taniej? Np. złotówkę za tubkę, a inny raptem 40 groszy za tubkę? Chodzi mi o to, czy istnieją podróbki takiego kleju, z którymi ktoś może się zetknął?
Pozdrawiam i z góry dziękuję za ew. odpowiedź 🙂
Z czasem klej cyjanoakrylowy gęstnieje. Przechowywanie w lodówce przedłuża trwałość kleju. Producent nie podaje terminu ważności – warto kupować klej na bieżąco, zależnie od zużycia.
Cena kleju zależy od jakości… dosyć często. Przy czym przedział cen ok 1 zł to loteria, trafiają się kleje doskonałe oraz bezużyteczne. Przy precyzyjnych zastosowaniach warto się zaopatrzyć w klej markowy o dobrej jakości w większych opakowaniach w sklepach modelarskich lub technicznych. Taki klej kosztuje ok 20 zł.